Tài sản đảm bảo Hàng tồn kho và những rủi ro dễ gặp

Tiếp nối bài về Tài sản đảm bảo và những rủi ro kỳ trước; UB Academy biên soạn và gửi đến bạn đọc những thông tin mới nhất về rủi ro tài sản đảm bảo là Hàng tồn kho trong bài viết kỳ này. Với các doanh nghiệp; hàng hóa tồn kho thường chiếm tỷ trọng lớn trong tài sản của doanh nghiệp. Việc doanh nghiệp vay vốn thường phải có tài sản bảo đảm cho khoản vay. Tuy nhiên, tài sản của các cá nhân trong doanh nghiệp hầu như không đủ để đảm bảo cho khoản vay mà doanh nghiệp cần. Do đó, Doanh nghiệp phải cầm cố/thế chấp các tài sản của chính doanh nghiệp cho các TCTD để vay vốn.

Trong các tài sản của doanh nghiệp; TSCĐ thường được thế chấp cho các khoản vay dài hạn khi đầu tư TSCĐ. Do đó, khi vay vốn ngắn hạn bổ sung vốn lưu động cho Công ty; các tài sản Công ty còn lại để đảm bảo chủ yếu gồm 2 loại: Hàng tồn kho và Phải thu khách hàng. Tuy nhiên, việc nhận thế chấp hàng tồn kho của các Ngân hàng còn gặp rất nhiều khó khăn; và những rủi ro dễ gặp của loại tài sản đảm bảo hàng tồn kho này.

Nhận cầm cố/thế chấp tài sản bảo đảm là hàng hóa tồn kho

Trong đó hàng hóa được để ở kho của Ngân hàng.

Nhận cầm cố/thế chấp tài sản bảo đảm là hàng tồn kho có bảo vệ và/hoặc không có bảo vệ

+ Trước đây, hầu hết trong hợp đồng thuê bảo vệ các Ngân hàng thường thỏa thuận là phía Công ty phải thuê và trả tiền thuê; điều này dẫn đến bảo vệ là bảo vệ hàng hóa của công ty; chứ không phải là bảo vệ hàng hóa cho Ngân hàng. Việc xuất nhập hàng hóa gần như bảo vệ không can thiệp; các văn bản ký chỉ là hình thức

+ Hiện nay, việc này đã được thực hiện tinh vi hơn. Theo đó, Ngân hàng là đơn vị đứng thuê Công ty bảo vệ và chỉ trả tiền theo định kỳ. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn là người chi trả khoản tiền thuê này bằng cách chuyển tiền cho Ngân hàng; sau đó Ngân hàng lại chuyển trả cho Công ty bảo vệ.

Nhận thế chấp hàng hóa tồn kho luân chuyển trong quá trình sản xuất kinh doanh

+ Theo khoản 4, điều 321 Bộ luật Dân sự 2015 quy định bên thế chấp ”được bán, thay thế, trao đổi tài sản thế chấp, nếu tài sản đó là hàng hóa luân chuyển trong quá trình san xuất kinh doanh”. Trong trường hợp này, quyền yêu cầu bên mua thanh toán tiền; số tiền thu được, tài sản hình thành từ số tiền thu được; tài sản thế chấp hoặc được trao đổi trở thành tài sản thế chấp. Trường hợp tài sản thế chấp là kho hàng thì bên thế chấp được quyền thay thế hàng hóa trong kho; nhưng phải bảo đảm giá trị của hàng hóa trong kho đúng như thỏa thuận.

+ Điều 19 Nghị định 21/2021 có hiệu lực từ ngày 15 tháng 05 năm 2021 quy định: Hàng hóa luân chuyển trong quá trình sản xuất, kinh doanh; và kho hàng được dùng để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ có thể được mô tả theo giá trị tài sản hoặc theo loại hàng hóa.

Sẽ là rủi ro lớn cho nhân viên Ngân hàng khi cho vay nhận tài sản bảo đảm là hàng hóa luân chuyển trong quá trình sản xuất, kinh doanh mà không cẩn trọng; hoặc không am hiểu về loại hàng hóa này.

Trên thực tế; khi các Ngân hàng đã nhận thế chấp hàng hóa luân chuyển trong quá trình sản xuất, kinh doanh; nhất là các loại nông sản như cà phê, gạo, sắn lát…; các loại hàng hóa kim loại như: sắt thép, đồng, nhôm…; thì khối lượng thường lớn, từ vài trăm đến vài nghìn tấn trở lên. Vì vậy, rất khó cân, đo đếm hết được số lượng hàng hóa trong kho.

Việc này cùng với việc xác định chất lượng của lượng hàng khổng lồ là không hề đơn giản; và không khả thi về mặt kinh tế do sẽ rất mất thời gian, chi phí và hàng hóa bị hư hỏng do không có kho chứa trung gian trong quá trình kiểm đếm. Việc xác định chất lượng hàng trong thời gian qua có thể chủ yếu là thẩm định chất lượng ngẫu nhiên của một số lô/bao hàng/cuộn thép bất kỳ.

Chính vì điều này mà trên thực tế; khi một vụ án liên quan đến vi phạm quy định về hoạt động Ngân hàng bị khởi tố; nhân viên Ngân hàng rất dễ bị khởi tố; hoặc trở thành đồng phạm nếu cơ quan điều tra xác định được lượng hàng hóa tồn kho ngay từ đầu đã bị thiếu hụt; không đúng chất lượng và giá trị như được nêu trong hợp đồng thế chấp; và hồ sơ tài sản bảo đảm.

Đôi khi, nhân viên ngân hàng hoàn toàn không cố ý nhưng do áp lực chỉ tiêu cho vay; chưa am hiểu về loại hàng hóa nên đã không thực hiện và/hoặc không thể thực hiện được việc cân đo hàng hóa một cách đầy đủ.

Theo Bộ luật Dân sự và các văn bản hướng dẫn thi hành về giao dịch bảo đảm; không đặt ra nghĩa vụ đối với Ngân hàng là phải đảm bảo số lượng; và giá trị hàng hóa nêu trong hợp đồng thế chấp khớp với số lượng và giá trị hàng hóa thực tế được thế chấp. Nếu có sự chênh lệch giữa các con số này; Ngân hàng phải chịu rủi ro về mặt thương mại như đối với mọi giao dịch bảo đảm khác. Chẳng hạn khi tài sản là nhà ở được định giá không đúng với giá trị thực tế. Quy định nội bộ của Ngân hàng có thể đặt ra nghĩa vụ này; nhưng quy định nội bộ đó rõ ràng không phải là văn bản pháp luật.

Điểm d, khoản 2, điều 22, Thông tư số 39/2016/TT-NHNN ngày 30-12- 2016 của Ngân hàng Nhà nước quy định về hoạt động cho vay của tổ chức tín dụng; chi nhánh Ngân hàng nước ngoài đối với khách hàng (Thông tư 39) lại đặt ra yêu cầu là quy định nội bộ về cho vay của Ngân hàng phải có nội dung về “việc quản lý, giám sát, theo dõi tài sản bảo đảm tiền vay phù hợp với biện pháp bảo đảm tiền vay, đặc điểm của tài sản bảo đảm tiền vay và khách hàng”.

Giải pháp hạn chế rủi ro tài sản đảm bảo hàng tồn kho

Qua nhiều bài học đau đớn và đắt giá đã trải qua trong thời gian qua; một số TCTD đã có những giải pháp nhằm hạn chế trách nhiệm pháp lý của nhân viên Ngân hàng khi xảy ra các vụ lừa đảo xuất phát từ khách hàng vay vốn và thế chấp hàng hóa tồn kho.

+ Tài sản được để tại kho của bên bảo đảm (khách hàng)/Bên thứ ba; khách hàng có quyền sử dụng TSBĐ và quản lý trực tiếp TSBĐ. Ngân hàng chỉ quản lý thông qua báo cáo xuất nhập tồn kho, sổ sách kế toán.

+ Khách hàng có nghĩa vụ báo cáo hiện trạng tồn kho định kỳ theo yêu cầu của Ngân hàng; và đảm bảo chất lượng, duy trình giá trị TSBĐ theo hợp đồng bảo đảm đã ký kết. Khách hàng chịu chị mọi trách nhiệm trong trường hợp Ngân hàng kiểm tra và phát hiện không đủ tài sản theo quy định trong hợp đồng bảo đảm tiền vay.

Do vậy, theo đúng tinh thần của Bộ luật dân sự; khách hàng phải chịu trách nhiệm về các hành vi không trung thực của mình. Từ đó, hạn chế được rủi ro các chính nhân viên Ngân hàng trong việc cho vay; và quản lý theo phương thức kho hàng luân chuyển.

Trên đây là thông tin đầy đủ, chi tiết; và mới nhất về rủi ro tài sản đảm bảo hàng tồn kho năm 2021 theo các bộ Luật hiện hành. Hy vọng bạn đã có được cho mình câu trả lời thỏa đáng; cũng như là kinh nghiệm trong việc xử trí tài sản đảm bảo hàng tồn kho. Đây đều là những thông tin, kiến thức nghiệp vụ Ngân hàng mà bất cứ nhân viên Ngân hàng nào cũng nên biết. Đừng quên theo dõi chuyên mục Điểm tin Kiến thức UB Academy và Diễn đàn U&Bank để cập nhật và thảo luận những thông tin mới nhất về ngành Ngân hàng nhé!